روستای ماسوله، پلکانی در دامنه ی کوه 

موقعیت جغرافیایی روستای ماسوله

استان گیلان یکی از زیباترین استان های شمالی کشور است. در این استان، 60 کیلومتری رشت و 36 کیلومتری فومن، تنها روستای زنده ایران را میتوانید پیدا کنید؛ ماسوله. ماسوله روستایی در همسایگی ماسال، خلخال و طارم است. ماسوله یکی از روستاهای پلکانی در ایران است. که با عنوان میراث فرهنگی- طبیعی در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. و از آن زمان تحت حفاظت سازمان های مختلف قرار گرفته است.

 در گذشته مسیر ماسوله-خلخال از شاهراه های کشور بوده است. که امکان دسترسی به آذربایجان را فراهم میکرده است. قدمت این روستا را نزدیک به 800 تا 1000 سال تخمین زده اند. در اکثر مواقع سال کمربندی از ابر و مه مانند کمربند گازی سیاره زحل، دور تا دور این روستا حلقه میزند. تصویری که این روستا و ابرهای دور آن میسازند به قدری زیباست که تماشای آن از دور میتواند زیباترین تصویر از زندگی را در ذهن شما حکاکی کند. 

قرارگیری این روستا در نزدیکی مرکز استان، رشت، باعث شده است که تعداد قابل توجهی ازگردشگران، اوقات فراغت خود را در این روستا بگذرانند. کم توجهی سازمان های مربوطه به حفاظت و نگهداری از این روستا باعث تخریب در قسمت های مختلف روستا شده است. ماسوله در فهرست انتظار ثبت به عنوان میراث جهانی در فهرست یونسکو است. تا اقدامات بیشتری برای حفاظت از این روستا انجام شود. 

شکل گیری ماسوله

در میان مردم محلی، روایت های مختلفی برای شکل‌گیری ماسوله وجود دارد. تعدادی از مردم محلی بر این باور هستند که در قرن سوم هجری قمری زمانی که دو تن از مذهبیون در حال فرار از طارم بودند، یکی از آن‌ها با تنی مجروح خود را به چوپانی می‌رساند و از او میخواهد که تن بی جانش را در این منطقه به خاک بسپارد. در سال های بعد تعدادی از چوپانان به احترام او در اطراف مقبره اش خانه میسازند و ساکن میشوند. و به مرور زمان تعداد ساکنان بیشتر شده است و ماسوله ای را ساخته است که ما میشناسیم. 

تعدادی دیگر از مردم داستانی تعریف میکنند که دو تن از دانش آموزان یکی از سالکان برجسته ی ایران در این منطقه مردم را به اسلام دعوت میکردند. و مردمی که دین آنها را پذیرفتند به دور آنها جمع شدند و خانه های خود را ساختند. بعد از مرگ این دو، مزارشان زیارتگاه مردم این منطقه شد. 

در هر دو داستان قبلی بخشی از مردم به واسطه ی باورشان به افراد شاخص جامعه و پیروی از آنها در این منطقه جمع شدند. تا در کنار الگوهای زندگی خود روزگار بگذرانند. اما در دو داستان دیگر مردم بر این باورند که این بخش از کوهستان در میان جنگل و رودخانه ای در دره مامن و پناهگاه مردم از خطرات بوده است. بخشی از آنها یک زلزله بزرگ در سال 890 هجری قمری را علت اصلی مهاجرت عده‌ی زیادی از مردم به این منطقه کوهستانی می‌دانند.

بخشی دیگر از مردم، شیوع طاعون در سال 943 را علت مهاجرت همزمان تعداد زیادی از مردم به جنگل های کوهستانی می‌دانند. هر دو روایت مردمی رابه تصویر میکشند که برای فرار از خطراتی که جانشان را تهدید میکند راهی مسیری جدید میشوند. و در یکی از خوش آب و هوا ترین مناطق ساکن میشوند. 

در فاصله 5 کیلومتری جاده ماسوله به خلخال، ماسوله قدیم وجود دارد. که در میان مردم محلی به نام کهنه ماسوله شناخته میشود. در این قسمت نخستین خانه های ساخته شده در این منطقه دیده می‌شود. که با سنگ ساخته شده‌اند و نشانه هایی از دوره سلجوقیان بر آن‌ها دیده میشود.   

در ابتدا با اسم این روستا هم دو باور وجود دارد. برخی آن را ترکیبی از نام کوه ماه سالار در نزدیکی این روستا میدانند. عده ای دیگر بر این باورند که که ماسوله کلمه ای مرکب از “ماس” و “اوله” است. ماس در زبان محلی به معنای کوه و اوله در معنای بلند و مرتفع است. که در نهایت عبارتی با معنای کوه بلند میسازد. البته که کلمه ی ماسوله درزبان سانسکریت و فارسی میانه به معنای “ماه کوچک” یا “سرزمین ماه کوچک” است. 

جاذبه های گردشگری روستای ماسوله

روستای زیبای ماسوله که در یکی از زیباترین استان های ایران، گیلان، و در دامنه ی کوهی سرسبز و منتهی به دره ای با رود خروشان قرار دارد؛ جاذبه های گردشگری زیادی برای مسافران هرساله ی گیلان فراهم کرده است. تنوع و تعدد جاذبه های گردشگری در این روستا باعث شهرت هرچه بیشتر آن در سال های اخیر شده است. 

آبشارها

ماسوله روستایی است که در پهنه ی کوهی قرار گرفته است. که در پایین دست به رودخانه ای پرخروش منتهی میشود. با توجه به این موقعیت جغرافیایی خاصی که روستای ماسوله در آن قرار گرفته است مورد انتظارترین پدیده ی طبیعی، آبشار است. در این منطقه آبشارهای متعددی وجود دارد و آبشار کوشم مرتفع ترین آنهاست.

اگر در مسیر روستا به سمت دره جنگلی همراه شوید. و برخلاف جریان آب مدتی را پیاده روی کنید، آبشاری به نام کوشم را در ارتفاع 30 متری پیدا میکنید. آبشار کوشم در انتهای یک دیوار سنگی قرار دارد. برای رسیدن به این آبشار باید مدت زمانی را پیاده روی کنید. اما این پیاده روی در یک شیب ملایم و در کنار رود پیش میرود. آبشار ماسوله رودخان آبشاری دیگر در این روستای پلکانی است که ارتفاعی بیشتر از 20 متر دارد. آبشار خرم بو، لارچشمه و توریشوم هم هرکدام زیبایی های خاص خود را دارند. ج

بقعه عون بن علی 

در یکی از داستان هایی که پیش از این در ارتباط با شکلگیری روستای ماسوله تعریف کردیم گفتیم که بخشی از مردم به موجب دفن یکی از شخصی های برجسته ی مذهبی در آن زمان در این منطقه به دنبال او راهی این منطقه شدند. عون بن علی همان شخص است که در روایات او را به عنوان پسر امام علی معرفی کرده اند. مردم ماسوله برای این شخص احترام خاصی قائل هستند. ومقبره ی او زیارتگاه آنها محسوب میشود. بازدید از این بقعه خالی از لطف نیست. علاوه بر بعد مذهبی، شکل خاص سنگ قبر و کنده کاری خاص آن باعث اهمیت آن از جنبه ی معماری شده است. 

بازار سنتی روستای ماسوله

در سفر و گردش هایمان به هر مقصدی که باشد بازار یکی از مهمترین مکان ها برای بازدید محسوب میشود. علی الخصوص بازارهای سنتی و محلی. در بازارهای سنتی و محلی شما میتوانید با همان چیزی رو به رو شوید که مردم محلی و بومی برای برآورده کردن نیازهای خود ساعت هایی در آنجا قدم می‌زنند. در بازار سنتی ماسوله با مردم محلی برخورد میکنید که مرباهای دست ساز و ترشی های خانگی خود را برای فروش آورده اند. از آن طرف میتوانید در این بازار صنایع دستی مردم این روستا را که یکی از بهترین یادگاری ها از سفر شما محسوب میشود را تهیه کنید. و با استفاده از آن در سال های بعد خاطرات خوش سفر را مرور کنید. 

موزه مردم شناسی ماسوله

در تفکر اندیشمندان و خردمندان، سفر بهترین راه برای کسب تجربه و ایجاد اندوخته ای برای ادامه ی راه می‌باشد. مهمترین رکن سفر که باعث شده است در اندیشه ی خردمندان چنین جایگاه والایی پیدا کند؛ آشنایی با مردم سرزمین های دیگر و هم صحبتی با آنها است. در ورودی روستای ماسوله، به همت حسن شریفی یک موزه ی مردم شناسی ازادوار مختلف روستای ماسوله وجود دارد. که باعث آشنایی کامل گردشگران با زندگی مردم در سال های مختلف تاریخی میشود. شاید بتوان گفت ابزار و وسیله هایی که در این موزه قرار دارند مهمترین منبع برای شناخت مردم این روستا است. 

آشنایی با معماری روستای پلکانی

در ایران روستاهای پلکانی دیگری مانند اورامانات و سرآقا سید هم وجود دارند اما ماسوله در میان آنها بیشترین شهرت را دارد. زمانی که از دور به روستاهای پلکانی نگاه میکنید، تصور میکنید راه پله ای در دامنه ی کوه درست شده است تا بتوانید به راحتی به قله برسید. اما هرچه نزدیکتر میشویم متوجه میشویم که این راه پله تنها بخش محدودی از دامنه را به خود اختصاص داده است. خانه هایی که پشت بام و حیاط مشترک دارند.

در ماسوله این بافت معماری بسیار مورد توجه است. و علاقه مندان بسیاری را به خود جلب میکند. در ماسوله هر خانه دو بخش دارد که با معیار فصل های استفاده از آن مورد استفاده قرار میگیرند. قسمت زمستانی خانه که به آن سومه گفته میشود در قسمت پشتی ساختمان قرا میگیرد و نور آفتاب نصیب تنها بخشی از آن میشود که معمولا در همان نقطه کوره ای میسازند برای پخت نان و آشپزی. 

قسمت تابستانی خانه را به عنوان اتاق پیشخوان میشناسند. که برای ایجاد جریان هوا در روزهای تابستان پنجره هایی بالارو با گره های هندسی و شیشه های رنگارنگ دارد.  

بعضی از خانه ها بخشی اضافه تر هم دارند که به آن برج گفته میشود. برج اتاقکی در بالای ساختمان است که تنها در تابستان مورد استفاده ی اهل خانه قرار میگیرد. 

مردمان روستا برای عبور و مرور خود از فضاهای خالی رو به روی درب خانه‌ها و پشت بام‌ها استفاده می‌کنند. این فضای کم اجازه عبور و مرور وسایل نقلیه را میدهد. و روستائیان با پای پیاده تمام مسیرها را طی میکنند. 

بهترین زمان برای سفر به ماسوله 

شاید استفاده از عبارت بهترین زمان در ارتباط با روستایی 4 فصل مناسب نباشد. اما میتوان براساس معیارها و ملاک هایی هر کدام از این فصل ها را بهترین اعلام کرد. ماسوله 4 فصل را به زیبایی و در کامل ترین شکل ممکن برای گردشگران به تصویر میکشد. در سال های اخیر ماسوله تعداد زیادی گردشگر را به خود جذب کرده است. ایام نوروز و فصل تابستان این روستا بیشترین تعداد گردشگر را به خود جذب میکند. بنابراین اگر با شلوغی رابطه ی خوبی ندارید و میخواهید در آرامش تمام نقاط روستا را زیرپا بگذارید سفر در این زمان چندان کار عاقلانه ای به نظر نمیرسد.

 زیبایی ماسوله در اردیبهشت و پاییز به اوج خود میرسد. در اردیبهشت زندگی دوباره را فریاد میزند و در پاییز نقشی هزار رنگ را مقابل دیدگان شما به تصویر میکشد. در اردیبهشت وپاییز، ازشلوغی نوروز و تابستان خبری نیست اما در خلوت ترین حالت خود هم قرار ندارد. زمستان ماسوله بسیار دیدنی است زیرا هرساله با توجه به موقعیت جغرافیایی این روستا، بارش برف برقرار است و یکی از مناظر بی نظیر برفی را در میان روستایی پلکانی به وجود می آورد. دسترسی به این روستا در زمستان کار دشواری است. اما خلوت ترین زمان برای مسافرانی است که به دنبال آرامش مطلق خارج از هیاهوی شهر هستند.