ایران ما یکی از بهترین مقصدهای جهان برای گردشگران و ماجراجویان است. یکی از جاذبه‌های برتر ایران در نظر گردشگران روستاهای پلکانی آن است. مشهورترین روستای پلکانی در ایران که به ثبت جهانی هم رسیده است، روستای ماسوله در شمال کشور در استان گیلان است. اما در این نوشته میخواهیم با یکی دیگر از روستاهای پلکانی کشور در سمت غرب، میان کردستان و کرمانشاه قرار گرفته، به نام اورامانات صحبت کنیم.
موقعیت جغرافیایی
اورامانات منطقه‌ای مشترک میان ایران و عراق است. در واقع میتوان این منطقه را به دو بخش کوچک و بزرگ تقسیم کرد. بخش کوچک آن در حلبچه‌ی عراق و بخش بزرگ آن در میان کردستان و کرمانشاه ایران قرار دارد. صحبت ما در ارتباط با بخش بزرگتری است که در ایران قرار دارد. اوراماناتی که در ایران قرار گرفته است بخشی از استان‌های کرمانشاه و کردستان محسوب میشود. بنابراین در همسایگی این دو استان و کشور عراق قرار دارد. و تنها به اندازه‌ی یک جاده‌ی 75 کیلومتری از مریوان فاصله دارد. در این منطقه‌ی اورامانات، روستایی به نام اورامانات تخت وجود دارد. که در سال 2021 به عنوان یکی از آثار جهانی به ثبت رسید.
اورامانات تخت در یک قاب
بعد از یک سفر به نسبت طولانی با ماشین وارد استان کردستان میشویم. استانی که فرهنگ و طبیعت را به خوبی در کنار هم قرار داده است و یک پکیج کامل برای گردشگران آماده کرده است. با ورود به این استان، از میان دشت‌های سرسبز گذر میکنیم و کوه‌های مرتفع را پشت سر میگذاریم تا به مریوان برسیم. و از آنجا در مسیر 75 کیلومتری اورامانات قرار بگیریم. مسیری که به روستایی در دامنه‌ی کوه در کنار دره منتهی میشود. از پایین دست دامنه تا بالای کوه، از خانه‌هایی با معماری پلکانی پر شده است. در ادامه با من همراه باشید تا با این روستا بیشتر آشنا شویم.
اورامانات به چه معناست؟
اسامی ایرانی غالبا معانی زیبا و پرباری را منتقل کنند. و در این میان اسامی کردی علاوه بر اینکه آوایی بسیار زیبا دارند؛ از معانی زیبایی هم برخوردار هستند. زبان شناسان بر این باورند اورامان، نمونه‌ی تغییر یافته‌ی هورامان است که از ترکیب هورا و مان تشکیل شده است. در ارتباط با معنای بخش اول کلمه دو تفکر وجود دارد. عده‌ای بر این باورند که “هورا” کوتاه شده‌ی اهورا است که نشان از اهورا مزدا است. و به همراه “مان” که معنای خانه میدهد، سعی دارد این منطقه را به عنوان خانه‌ی پیامبر زرتشتیان معرفی کند.
عده‌ای دیگر بر این باور هستند که “هورا”ی استفاده شده در این کلمه از کلمه‌ی هور در زبان اوستایی به معنای خورشید می‌آید. و سعی دارد که این منطقه را به عنوان خانه‌ی خورشید معرفی کند. شاید هم بتوان این منطقه را خانه‌ای دانست که خورشید و نخستین پیامبر یکتاپرست جهان به صورت اشتراکی در آن سکونت دارند.
تاریخچه اورامانات
ایران کشوری است که تاریخی پر فراز و نشیب و طولانی را پشت سر گذاشته است. و در هر نقطه از آن بخشی از تاریخ وسیع جهان پیش از این در جریان بوده است. اورامانات را میتوان یکی از قدیمی‌ترین مناطق ایران دانست. که آثاری از زندگی در دوران باستانی در آن یافت شده است. در سال‌های اخیر کاوش‌ها و تحقیقاتی گسترده در این منطقه انجام شده است. که در نتیجه‌ی تمام آنها، این منطقه را متعلق به 6 هزارسال پیش و و دوره‌ی مس دانسته‌اند.
علاوه بر تمام این کاوش‌ها و تحقیقاتی که در این منطقه انجام شده است؛ آثاری هم دراین منطقه پیدا شده است که سابقه‌ی تاریخی این منطقه را به تصویر میکشند. کتیبه‌ای آشوری، آثار زندگی در غارها، اجاق‌ها، اسکلت‌های باقیمانده، دخمه‌های سنگی و پوست‌هایی از حیوانات که نوشته‌های معاملات انسان‌های قدیمی بر آن حک شده است. و قدمت آن را به 120 سال پیش از میلاد مسیح نسبت میدهند.
دیدنی‌های اورامانات
غالبا گردشگران به امید بازدید از مکان‌های دیدنی مناطق مختلف راهی جاده میشوند و سفر خود را آغاز میکنند. اورامانات یکی از آن مقصدهای گردشگری است که نه تنها مکان‌های دیدنی را در اختیار گردشگران قرار میدهد؛ بلکه امکان آشنایی با فرهنگ، آداب و رسوم زیبای کردنشینان این منطقه را برای گردشگران و مسافران به همراه می‌آورد. در ادامه با تمام دیدنی‌های این روستای فوق‌العاده آشنا میشویم.
رودخانه‌ی سیروان
رودخانه‌ی سیروان را میتوان به عنوان طولانی‌ترین رودخانه‌ی استان کردستان معرفی کرد. رودخانه‌ای که از جنوب غرب کردستان مسیر خود را شروع میکند و با همراهی جویبارهای دیگری از غرب، جنوب غرب و مرکز؛ تبدیل به رود اصلی سیروان میشود. قسمت اصلی این رود در منطقه‌ی اورامانات، در پایین دست روستای پلکانی، در جریان است. ساحل‌ها و حاشیه‌هایی که در اطراف این رود قرار دارند؛ مناظر بسیار زیبایی را برای گردشگران و طبیعت دوستان فراهم میکنند. تعدادی از این مناظر در موقعیت‌های خاص و فاصله‌های مشخص، زیبایی بیشتری برای چشمان و لنز دوربین عکاسان فراهم میکند. بهترین راهنما برای رسیدن به این نقاط از این منطقه، بلدهای محلی هستند که سالیان سال در این منطقه ساکن بوده‌اند و با تمام مناطق آشنایی دارند.
قلعه اورامانات
همانطور که پیش از این گفتیم، روستای اورامانات یکی از روستاهای ایران است که با معماری جالب و خاص پلکانی در دامنه‌ی کوه ساخته شده است. در انتهایی‌ترین قسمت روستا، جایی که به قله‌ی کوه میرسد؛ یک قلعه تاریخی قرار دارد. در ارتباط با کاربرد این قلعه در گذشته چند نظر وجود دارد. یکی از اصلی‌ترین دلایل ساخت قلعه‌ها در دوران قدیم پناه دادن مردم به هنگام جنگ بوده است. اما عده‌ای دیگر معتقدند که با وجود کوه‌های اطراف این روستا و صعب‌العبور بودن مسیرهای دسترسی به این منطقه، احتمال بروز حملات جنگی بسیار پایین است و معتقدند که این قلعه تنها برای نشانه‌گذاری و مسیریابی در قله‌ی این کوه ساخته شده است.
مراسم و مقبره‌ی پیرشالیار
علاوه بر تمام جاذبه‌های گردشگری اورامانات؛ از جمله معماری عجیب و زیبا و طبیعت بکر و دیدنی، مقبره و آیین پیرشالیار هم یکی از جذابیت‌های این منطقه برای گردشگران است. در باورها مردم ایرانی که با آموزه‌های دیدنی عجین شده است؛ همیشه یک وجود مقدس به عنوان راهنما و پیشوا وجود داشته است تا مسیر درست زندگی را به آنها معرفی کند. از قرن اول هجری، در غرب ایران، افرادی با عنوان رهبر مردم را راهنمایی میکردند و سردمدار جنبش‌های مذهبی و اجتماعی بوده‌اند. در آن زمان به چند شخص به همراه یکدیگر لقب 99 پیر شاهو را داده بودند. و پیر شالیار اول یکی از آنها بوده است.
شهرت پیر شالیار
شهرت و محبوبیت پیر شالیار اول نسبت به دیگر پیران از ازدواج او با شاه بهار خاتون آغاز شد. شاه بهار خاتون دختر حاکم بخارا بود. که با ناشنوایی و ناتوانی در تکلم دست و پنجه نرم میکرد و تمام پزشکان از مداوای او عاجز بودند. تا زمانی که پیر شالیار به عنوان عارف نام آشنای آن زمان موفق به درمان او شد. پس از درمان، حاکم بخارا دختر خود را به ازدواج پیر شالیار در آورد.
هرساله، دو مراسم به عنوان مراسم پیرشالیار در این منطقه در دو فصل بهار و زمستان اجرا میشود. به باور مردم محلی، یکی از این مراسم‌ها در زمان سالگرد ازدواج پیر شالیار با شاه بهار خاتون و دیگر در سالگرد تولد او اجرا میشود. این دو مراسم حال و هوای جشن‌ها و مراسمات باستانی دارند. و کارهای مختلفی مانند گردوچینی از باغ منسوب به پیر شالیار و تقسیم آن در میان مردم روستا، پوشیدن لباس‌های محلی و اجرای رقص‌های محلی، پخت آش و شب نشینی‌ها انجام میشود.
برای حضور در این مراسم جذاب وتاریخی میتوانید از بسته‌های سفری تربه در اورامانات استفاده کنید. و علاوه بر حضور در این جشن تاریخی، از یک سفر بی دغدغه و کامل لذت ببرید.
زمان مناسب برای سفر به اورامانات
اورامانات در هر فصل زیبایی‌های مخصوص خود را دارد. اما بهترین فصل برای سفر به این منطقه بهار است تا بتوانید از سرسبزی‌ها و رودهای خروشان منطقه لذت ببرید. در فصل بهار هم بهترین ماه، اردیبهشت است که هم امکان گشت و گذار در زیبایی‌ها برای شما فراهم است و هم گرما مزاحم سفر شما نمیشود.
در این نوشته، یکسری اطلاعات کلی برای سفر به منطقه‌ی اورامانات در اختیار شما قرار گرفت. تا اگر قصد سفر به این منطقه را دارید، بتوانید یک سفر خوب را برنامه‌ریزی کنید. البته که برای یک سفربرنامه‌ریزی شده‌ی مناسب بهتر است از بسته‌های سفری تربه استفاده کنید. و یک سفر خاطره‌انگیز را تجربه کنید.
