استان گلستان، موطن ترکمن ها و مقصد بلوچ ها و کردها

استان های حاشیه ی جنوبی دریای خزر یکی از پرتکرارترین مقاصد سفر در ایران هستند. یکی از این استان ها گلستان است، استانی که در جنوب شرقی دریا قرار گرفته است. شگفتی ها و زیبایی های گلستان بی حد و مرز است. و همین باعث شده است که سفر به این استان یکی از اولین انتخاب های ایرانیان باشد. در این نوشته میخواهیم با این شگفتی ها و زیبایی ها بیشتر آشنا شویم. 

تاریخچه و موقعیت جغرافیایی استان گلستان

سه استان شمالی کشور از استان های موثر در تاریخ ایران هستند. استان هایی که هرکدام در برهه ای از تاریخ مورد توجه واقع شده اند و قهرمان پرورانده اند. استان گلستان به عنوان وطن مردمان ترکمن شناخته میشود. و در سال های مختلف، به علت نزدیکی به خراسان شمالی، مقصد بلوچ ها و کردها بوده است. ارتباطات و حتی اختلافات میان این سه قوم بسیار گسترده بوده است. به شکلی که در جنبه های فرهنگی زنذگی یکدیگر بسیار تاثیر گذاشته و تاثیر پذیرفته اند. 

استان گلستان 7 هزارسال قدمت تاریخی دارد. و از لحاظ قدمت تاریخی با شهر سوخته برابری میکند. تا سال 1316 این استان با نام استرآباد شناخته میشد. و پس از آن در تقسیمات کشوری آن را گلستان نامیدند. گلستان محل تفرج و تفریح شاهان اشکانی بوده است. شناخته شده ترین فرمانروایان گلستان خاندان آل زیار بوده اند. که از میان آنها، قابوس بن وشمگیر برای ایرانیان نام آشنا تر است. و شاید دلیل آن گنبد کاووس است که به عنوان نماد او در این استان ساخته شده است. 

استان گلستان در همسایگی مازندران، سمنان، و خراسان شمالی قرار دارد. گلستان طیف متنوعی از ناهمواری های طبیعی مانند؛ کوه، جنگل، دشت، صحرا، خلیج، جزیره و … را به نمایش میگذارد. حضور این ناهمواری ها در این استان تعیین کننده ی موارد زیادی در زندگی مردم ساکن این استان است. علاوه بر تنوع در ناهمواری های طبیعی، آب و هوای متنوعی هم در این استان در جریان است. این تنوع آب و هوایی ناشی است از؛ عرض جغرافیایی، حضور رشته کوه البرز در این استان، نزدیکی به دریای خزر و همچنین ورود توده هوایی مختلف از سمت شمال کشور. 

پوشش گیاهی و جانوری

در استان گلستان آب و هوای معتدل و خاک حاصلخیز باعث شده است که یکی از پرتراکم ترین پوشش های گیاهی در این استان به وجود بیاید. پوشش گیاهی متراکمی که متناسب با شرایط آب و هوایی و ارتفاعات نقاط مختلف تغییر میکند. این پوشش گیاهی ترکیبی از جنگل های هیرکانی و کاسپینی است. جنگل هایی از درختان پهن برگ زبان گنجشک، بید، راش، گردو، ممرز و … در کنار درختان سوزنی برگ مانند سرو و کاج. در کنار درختان، نباید از پوشش گیاهی بوته ها و گیاهان کوتاه قد غافل شویم. گیاهانی که به عنوان مرتع از آنها یاد میکنند و علت اصلی سبزی کوه های گلستان از دور دست است. پوشش گیاهی مرتع به سه دسته مرتع ییلاقی، قشلاقی و میان دست تقسیم میشود. که هرکدام در زمانی خاصی به وجود می آید. 

طبیعتا متناسب با پوشش گیاهی و شرایط معتدل جلگه ای و کوهستانی که در این استان وجود دارد جانوران متعددی در این استان وجود دارند. و یک پوشش جانوری گسترده و متنوع را شکل داده اند. در ساحل و نزدیکی دریا، خزندگان، آبزیان و موجودات دریایی خاصی وجود دارند. و از میان آنها فک دریای خزر در خطر انقراض قرار دارد. گلستان، خانه ی تعداد زیادی از پستانداران مانند مرال، گوزن، قوچ، گراز و پلنگی که نماد تنوع زیستی در این استان است. پلنگی که متاسفانه در سال های اخیر در خطر انقراض قرار گرفته است. در گلستان پارک های زیادی تحت عنوان پارک های جنگلی یا پارک ملی وجود دارند. که بخش اعظمی از پوشش گیاهی و جانوری را در خود جای داده اند.

جاذبه های گردشگری استان گلستان

استان گلستان هم مانند دو استان دیگر شمالی متناسب با آب و هوای معتدل، پوشش گیاهی خاص و تاریخی که پشت سر گذاشته است جاذبه های گردشگری بسیاری دارد. در این نوشته در تلاشیم تا با این استان بیشتر آشنا شویم. و آشنایی با جاذبه های گردشگری که بخش مهمی از این استان را شکل داده اند برای این شناخت بیشتر لازم است. در این قسمت با تعدادی از این جاذبه های گردشگری آشنا میشویم. و مابقی را در نوشته های مخصوص به هر شهر دنبال میکنیم. 

گنبد کاووس

همانطور که پیش از این در قسمت تاریخچه گفتیم شناخته شده ترین فرمانروایان در این استان خاندان آل زیار بودند. و از میان آنها قابوس بن وشمگیر شهرت بیشتری دارد. در شهر گنبد کاووس استان گلستان بلندترین برج تمام آجری جهان وجود دارد که با شهر همنام است و یادگاری از حکومت خاندان آل زیار بر این سرزمین است. این برج هم از لحاظ تاریخی و هم از لحاظ معماری اهمیت بسیاری دارد. و همین باعث شده است که این برج در لیست آثار ثبت شده ی یونسکو قرار بگیرد.

آبشار کبودوال، آبشاری بینظیر در استان گلستان

در جنوب شرقی شهر علی آباد کتول در گلستان آبشار تمام خزه ای زیبایی وجود دارد که بومیان با نام کبود وال از آن میکنند. در زبان محلی کبود در معنای رنگ آبی و وال در معنای جویی با آب تمیز و پاک به کار میرود. اسم این آبشار هم شده؛ کبودوال تا زلالی و پاکی آب جاری از این آبشار را نشان بدهد. در راه رسیدن به این آبشار هم با یکی از سدهای زیبای شمال ایران رو به رو میشوید و هم یکی از جنگل های زیبای هیرکانی و چند آبشار کوچک را برای رسیدن به این آبشار باید پشت سر بگذارید. 

قبرستان خالد نبی

 بر فراز کوه های گوکچه در میان شهرهای گنبد کاووس وکلاله و روستای گچی یکی از عجیب ترین قبرستان های ایران را میتوان پیدا کرد. طبق تحقیقاتی که در ارتباط با این قبرستان انجام شده است، تاریخی هزار ساله برای آن تخمین زده اند. گورستانی بر فراز کوه موسوم به خالد نبی، پیامبری عرب بعد از موسی، با تندیس های سنگی بزرگ در جای جای دشت. طبق تحقیقات انجام شده این تندیس های سنگی بزرگ، سنگ قبرهای نسل های قبلی این روستا بوده اند. در سال 1380 قبرستان خالد نبی به همراه جاذبه های گردشگری وابسته به خود، در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. 

گل فشان نفتلیجه

در شهرستان گمیشان که در فاصله ای نزدیک با بندر ترکمن قرار دارد یکی از زیباترین جاذبه های گردشگری گلستان را میتوانید پیدا کنید؛ گل فشانی که کاملا متفاوت است از آنچه در چابهار به عنوان گل فشان میبینید. این گل فشان به ارتفاع 8 متری رسیده است و در قسمت بالایی آن دریاچه ای شکل گرفته است که از دهانه ی آن آب شور در کنار گل رس و گاز با فشار زیاد خارج میشود. چند سالی میشود که این دریاچه تغییر رنگ داده و رنگ صورتی و بنفش به خود گرفته است. این تغییر رنگ ناشی از وجود عنصر ید در ترکیبات این دریاچه و افزایش مقدار آن در سال های اخیر است. 

آرامگاه مختوم قلی فراغی واقع در استان گلستان

در شمال شرقی گلستان، در شهر کلاله، در بخش مراوه یادبود و آرامگاه یکی از بزرگترین شاعران ترکمن را پیدا خواهید کرد؛ مختوم قلی فراغی. این آرامگاه در اواخر دوران قاجار و ابتدای دوران پهلوی ساخته شد. و 1386 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. این آرامگاه به علت احترام و شهرتی که مردم ترکمن برای مختوم قلی فراغی قائل هستند هر هفته تعدادی بازدیدکننده دارد و در میان ترکمن ها بشسار اهمیت دارد. 

مردم شناسی

همانطور که گفتیم گلستان وطن مردمان ترکمن است. و در برهه های تاریخی مختلف مقصد مهاجران کرد از غرب و بلوچ از شرق بوده است. همچنان هم در این استان ساکنانی از هر سه قوم پیدا میشوند که به خوبی در کنار هم زندگی میکنند. مردمان کرمانجی که یکی از ایلات قوم کرد محسوب میشود از زمان عباسیان در خراسان شمالی سکونت دارند و به کردان شمالی مشهورند. در سال های ابتدایی بعد از مهاجرت کردان به این قسمت از کشور درگیری ها و مشکلاتی میان آنا و ترکمن ها ها بود که باعث ارتباط بیشتر این دو فرهنگ با یکدیگر شد.

این تاثیرپذیری ها از یکدیگر باعث شده است که در موسیقی کردی از شیوه های اجرایی ترکمن ها و در موسیقی ترکمنی از سازهای سنتی کردی استفاده شود. تداخل و ترکیب دو فرهنگ تنها به عرصه ی موسیقی محدود نمیشود. با سفر به این استان به خوبی میتوانید با مردمان ترکمن و مهمان نوازی و خونگرمی آنها آشنا شوید. و از پوشش های زیبای سنتی آنها لذت ببرید