به محل عبادت و زیارت زرتشتیان از دیر باز آتشکده گفته می شد. آتش برای زرتشتیان بسیار مقدس بود و عبادت خود را در مقابل آتش انجام میدادند. آتشکده‌ها در طول تاریخ زیارتگاه های زرتشتی بوده است که قدمت آنها به زمان ماد ها و پارت ها بر میگردد. آتشکده با نام های دیگری همچون آتخش کدگ، معبد و یا کدگ آتش یاد می شود. و همینطور در دوره ساسانی تا اوایل دوره اسلامی آتشکده ها با نام، مان آتش شناخته می شدند. خود زرتشتیان آتشکده را با نام در مهر نیز بیان می کردند. آتشکده‌ها در گذشته در اکثر شهر های ایران وجود داشتند اما با ورود اسلام اکثر آنها از بین رفتند.
سرپرست خانواده در ایران باستان باید آتش را همواره روشن نگه میداشت و این تبدیل به یک سنت الهی شده بود. زرتشتیان به هیچ وجه آتش نمی پرستیدند. بلکه آن را به خاطر وجود گرما، پویایی، ماهیت ایجاد تحول و محافظت مورد احترام قرار میدادند. و آن را از نیروهای الهی به حساب می آوردند. اعتقاد زرتشتیان دوری آتش از نور آفتاب بود به همین دلیل آن را در وسط آتشکده قرار میدادند که مقدس ترین قسمت نیز همین جایگاه آتش بود. به کسی که از آتشکده محافظت میکرد هیربد می گویند.
آیین زرتشت به سه اصل، گفتار نیک، پندار نیک و کردار نیک شناخته می شود. این دین 5 قرن، دین رسمی مردم ایران بوده است و طرفداران بسیاری داشته است
معروف ترین آتشکده های ایران
آذرگشنسب، معروف به تخت سلیمان
آذر گشنسب از مهمترین و بزرگترین آتشکده‌ها در ایران است. که طبق گفته ها در زمان ساسانیان توسط کیخسرو پادشاه ایران ساخته شده است. آتشکده آذرگشنسب در آذربایجان غربی و در فاصله 32 کیلومتری شهر تکاب در ارتفاع 3000 متری، در دره ای سرسبز با چشم اندازی زیبا قرار دارد. دلیل قرار گیری آتشکده ها در ارتفاعات این است که در دید همه باشد و علاوه بر این در زیر آتشکده، فضایی برای نگهداری اموال گران قیمت آتشکده می ساختند.
نام این آتشکده از ترکیب سه کلمه اوستایی آذر به معنای آتش و اسپ به معنای اسب و گشن به معنای نر به دست امده است. ساختن این عبادتگاه توسط کیخسرو داستانی شنیدنی دارد. زمانی که کیخسرو به دژ بهمن می رسد و می خواهد از ان عبور کند. این دژ که طبق عقیده گذشتگان طلسم شده بود و عبور از آن بسیار سخت بود. از اینرو کیخسرو با تاریکی اهریمنی رو روبه رو شد و ناگاه یک آتش بر یال اسب او افتاد و همه جا را دوباره روشن کرد و سبب پیروزی کیخسرو و باز کردن دژ شد. پس از این پیروزی کیخسرو برای قدر دانی از اهورا مزدا، خدای آیین زرتشت به ساخت این بنا پرداخت تا از آتش محافظت کند.
آتش برافروخته شده در آذرگشنسب، آتش بهرام بود که از 16 نوع آتش ترکیب می شد. از اتش بهرام به عنوان خدای جنگ و اسطوره ای شکست ناپذیر یاد می شود که نباید هر گز خاموش بشود و باید همواره روشنی بخش باشد.
این آتشکده مخصوص شاهان و ارتشیان بود. و فقط آنها اجازه ورود به اینجا را داشتند و اهمیت ویژه ای بین شاهان آن دوره داشت. که پادشاهان در زمان مشکلات و سختی های سیاسی برای عبادت به این اتشکده می آمدند. همینطور قبل از آغاز جنگ به این آتشکده می رفتند و در صورت پیروزی مقداری از غنائم جنگ را به اتشکده اهدا می کردند.
تربه به شما پیشنهاد می کند حتما از این بنا دیدن کنید. این بنای تاریخی در سال 1382 به آثار جهانی یونسکو اضافه شده است لذا اهمیت ویژه ای بین بناهای تاریخی جهان دارد.
آذربرزین مهر، معروف به خانه دیو
این آتشکده یکی دیگر از معروف ترین آتشکده‌های ایران قبل از اسلام بوده است. و قدمت کهنی دارد و احتمالا به زمان زرتشت بر میگردد. همینطور فردوسی در شاهنامه از اینجا نام برده و آن را متعلق به 5000 سال پیش می داند.
اینجا مخصوص برزگران و کشاورزان بوده است. و در ارتفاعات کوه ریوند در استان خراسان رضوی قرار گرفته است. این آتشکده با اینکه جز یکی از معروف ترین آتشکده های ایران است، اما متاسفانه به باور تاریخ دانان هنوز بنایی از او یافت نشده است. و این نظریه بیان می شود که ممکن است در زمان اسلام این بنا به طور کامل تخریب شده باشد. به همین جهت تا زمانی که بنا و یا نوشتاری از این آتشکده یافت نشود، همه چیز در حد بیانات و گمان های گذشتگان و متخصصان بوده است.
آتشکده آذرفرنبغ
این آتشکده سومین آتشکده معروف ایران است که در استان فارس و شهرستان لارستان نزدیک بندر سیراف قرار گرفته است. متاسفانه امروزه این آتشکده تبدیل به تلی خاک شده و به نام قلعه تشی شناخته می شود. این مکان برای عبادت موبدان زرتشتی، روحانیون و پیشوایان دینی مورد استفاده قرار می گرفت. و در آنجا به تعلیم و تربیت موبدان می پرداختند. نام این آتشکده از دو بخش آذر به معنای آتش و فرنبغ (فربغانی) به معنای درخشان ایزدی ترکیب شده است.
آتشکده آذر فرنبغ اهمیت و ارج و قربی فراوانی بین پادشاهان ساسانی از جمله انوشیروان، فیروز و اردشیربابکان داشته است. به گونه ای که برای رفتن به این اتشکده بدون کاروان و اسب و با پیاده می رفتند. غیر از پادشاهان و روحانیون هیچ کس اجازه ی دیدن آتش این اتشکده را نداشت. و مردم عادی بیرون از آتشکده به عبادت مشغول می شدند.
آذرفرنبغ پس از حمله و هجوم چند باره اعراب تخریب شد. زمانی که تازیان حمله کردند، برای این که آتش مقدس این آتشکده حفظ شود و از بین نرود، آن را به عقدا در شمال اردکان منتقل کردند. که در حدود 700 سال در آنجا بود. و پس از ان در سال 1318 هجری شمسی به آتشکده یزد منتقل شد و تا امروز در آنجا قرار دارد.
آتشکده زرتشتی بهرام، یکی از مهمترین آتشکده های روشن در ایران
این آتشکده ساختمان کهنی ندارد به گونه ای که در سال 1313 توسط ارباب جمشید ساخته شد. نکته قابل توجه این اتشکده روشن بودن سه آتش مقدس آن به مدت 1500 سال است که نشان دهنده پیروزی هستند. و دلیل جذابیت و اهمیت این اتشکده نسبت به سایر آتشکده ها، قدمت آتش مقدس آن است. این آتش همان آتش مقدسی است که در آتشکده آذرفرنبغ در دوره ساسانی قرار داشت و بعد از حمله تازیان به عقدا برده شد و سپس در سال 1318 به این اتشکده در یزد منتقل شد. که همچنان نیز روشن است و در یزد قرار دارد و شما میتوانید به دیدن این عبادتگاه بروید.
آتش مقدس در اتشکده بهرام درون مجمر یا ظرف برنزی بزرگی و در اتاقک مخصوص نگهداری می شود. محافظ آتش 1500 ساله آتشکده بهرام، با پوششی بر صورت به نزدیک آتش می رود. زیرا موبدان معتقدند آتش پاک نباید در دسترس نفس‌های آدمیان قرار بگیرد. از اینرو این آتش درون یک چهارچوب شیشه ای حفاظت می شود. وشخصی که مسئولیت نگهداری از آتش را دارد و در بین زرتشتیان به نام هیربد شناخته می شود نیز برای روشن نگه داشتن آتش، روزانه چوب های زردآلو و بادام خشک و مقاومی را روی آتش قرار می دهد.
دیدن این آتشکده میتواند شما را با آیین زرتشتیان بیشتر آشنا کند. و همینطورامکان بازدید از اینجا برای گردشگران را قرار داده است. و شما میتوانید آتش مقدس را نیز در یک چارچوب شیشه ای مشاهده کنید.
